Paradoks obiektywności, czyli jak wchodzimy w iluzję racjonalizacji

Felieton

Lubimy myśleć o sobie, że jesteśmy racjonalni i logiczni, że podejmujemy decyzje, opierając się na realiach, faktach i twardych danych. Potrafimy liczyć, planować, przewidywać, co się stanie, domniemywać, jakie będą konsekwencje określonych zdarzeń. Jednak nasza wiara w błyskotliwy, bystry, inteligentny umysł odcina nas czasem od prawdy na własny temat, wpędza w błędy poznawcze i rozczarowuje. Udowadniają to badania prowadzone przez laureata Nagrody Nobla z dziedziny ekonomii Daniela Kahnemana oraz jego kolegę Amosa Tverskiego, jak też wielu innych naukowców.

Postrzegamy świat według naszej percepcji. „Przyrządy” percepcji są jednak ograniczone – co powoduje, że filtrując rzeczywistość, dociera do nas zubożona informacja, odbijająca wcześniej zaprogramowane schematy rozumowania. Dziecko do lat czterech nie ma świadomości analizowania, uczy się, korzystając z obserwacji wzorców i modeli – rodzice/opiekunowie, najbliższe środowisko. Adaptacja przebiega podświadomie – zestaw reguł, zasad i poglądów jest przyswajany z zewnątrz i utrwalany w umyśle. W późniejszym okresie, korzystając z wyuczonych wzorców, człowiek interpretuje rzeczywistość, spotykane okoliczności, przypadkowe zdarzenia. To, na jakie doświadczenia „trafi” oraz jak je zinterpretuje, będzie miało kolosalny wpływ na wykształcenie „mapy świata”. Co jest z czym związane? Jak przebiegają w życiu zdarzenia? Uczymy się, że kwiat to kwiat, bo ma liście, łodygę itd. Pies szczeka i „goni” za kotem, kot miałczy i poluje na myszy… Zestaw norm i etykiet pozwala odnajdywać się w otoczeniu, oceniać sytuacje, ludzi, podejmować decyzje, jak się zachować lub reagować w określonych okolicznościach. Mamy jednak tendencję, aby szukać danych „na wierzchu”, tam, gdzie są one najbardziej dostępne, wydaj...

Pozostałe 90% treści dostępne jest tylko dla Prenumeratorów

Co zyskasz, kupując prenumeratę?
  • 6 wydań magazynu "Nowa Sprzedaż"
  • Dodatkowe artykuły niepublikowane w formie papierowej
  • Dostęp do wszystkich archiwalnych wydań magazynu oraz dodatków specjalnych
  • Dostęp do czasopisma w wersji online
  • ...i wiele więcej!

Przypisy